Współczesny człowiek stoi przed wieloma zagrożeniami ekologicznymi – zanieczyszczeniem powietrza i wód, wzrostem temperatury czy wymieraniem kolejnych gatunków roślin i zwierząt. Swój udział w wygenerowaniu tych problemów mają m.in. światowe systemy żywnościowe i rolnicze, jednocześnie ponoszące konsekwencje zmian klimatu. Susze, powodzie, szkodniki i choroby roślin oraz pogarszający się stan gleb oznaczają straty w samej produkcji rolnej - niższe plony i malejącą powierzchnię obszarów nadających się pod uprawy . Świadome tej zależności władze zjednoczonej Europy już ponad 30 lat temu utworzyły ramy prawne dla ekologicznej produkcji rolnej – jako najbardziej pożądanej dla ochrony klimatu . Rolników do przechodzenia na ekologiczną produkcję a konsumentów do świadomej konsumpcji zachęca IFOAM, międzynarodowa organizacja na rzecz rolnictwa organicznego, m.in. poprzez obchody European Organic Day przypadające rokrocznie na 23 września. W Polsce za celebrację święta żywności bio odpowiada Polska Izba Żywności Ekologicznej.

Czy Polska doścignie zieloną czołówkę Europy?

Rosnące zainteresowanie Polaków produktami bio i dbałością o środowisko daje nadzieję na rozwój rodzimej produkcji ekologicznej. Musimy jednak mocniej się przyłożyć, bo według unijnych statystyk daleko nam jeszcze do pozycji lidera. Średnie roczne wydatki na żywność ekologiczną w UE wynoszą ok. 100 euro na mieszkańca, podczas gdy w Polsce jest to około 8 euro . Zamożność społeczeństwa może być jedną z istotnych barier rozwoju, co w dotychczasowych badaniach potwierdzali sami konsumenci – jeszcze dwa lata temu głównym powodem niekupowania produktów ekologicznych była ich wysoka cena . Obecnie blisko 1/3 respondentów zauważa, że różnica między cenami żywności ekologicznej a tradycyjnej zmniejszyła się . Potwierdza to Michał Kapica, wiceprezes Polskiej Izby Żywności Ekologicznej i właściciel sklepów specjalistycznych z żywnością ekologiczną, który podkreśla, że 40-50-procentowa różnica w cenie produktów bio i nieekologicznych to już przeszłość – teraz jest ona na poziomie 20-30 proc. 

Całkiem nieźle radzimy sobie na polu nomen omen powierzchni upraw ekologicznych. Mimo że zajmują one niewielką część gruntów rolnych w Polsce (3,7% w porównaniu do średniej unijnej 9,1%) , to i tak nasz kraj znajduje się w pierwszej dziesiątce krajów UE o największej powierzchni użytków rolnych uprawianych metodami ekologicznymi . Na wzmocnienie pozycji w rankingu możemy liczyć dzięki rosnącej od 2021 roku liczbie producentów ekologicznych – w 2023 roku było ich o ok. 5% więcej niż w 2022 roku i o 10% więcej niż w 2021 roku . Motorem rozwoju w 2021 r. była kwota płatności skierowanych do ekologicznych gospodarstw rolnych, która wyniosła 104,3 mln euro i była najwyższą kwotą dopłat dla rolnictwa ekologicznego w latach 2004–2021. 

To, czy gospodarstw ekologicznych będzie przybywać, zależy od wsparcia publicznego, m.in. unijnych dopłat i siły nabywczej konsumentów na rynku, co mocno uświadomiły nam niedawne perturbacje związane m.in. ze wzrostem kosztów energii i wysoką inflacją. – mówi Krystyna Radkowska, prezes Polskiej Izby Żywności Ekologicznej. Dostrzegam jednak siłę jeszcze jednego czynnika – świadomego konsumenta. Dlatego jako szansę na stymulację rolnictwa ekologicznego w Polsce postrzegam edukację konsumentów i promocję żywności sygnowanej charakterystycznym symbolem Euroliścia. Dzięki temu możemy zrozumieć, że sposób, w jaki produkujemy i spożywamy żywność, może albo złagodzić, albo pogorszyć warunki życia na Ziemi. Z tego powodu zachęcamy przedstawicieli wszystkich pokoleń – i tych starszych, i tych młodszych – do przestawiania się na eko, między innymi organizując obchody European Organic Day w Polsce.

Po co Kowalskiemu żywność ekologiczna?

Ale czy górnolotnie brzmiące hasła o roli człowieka o budowaniu zrównoważonego systemu produkcji żywności istotnego dla ochrony środowiska rzeczywiście przekonują do wyboru żywności ekologicznej? Coraz częściej tak. Badania pokazują, że kupujący żywność ekologiczną wśród powodów do jej zakupu w pierwszej kolejności wskazują: lokalne pochodzenie i metody produkcji niezagrażające środowisku i dobrostanowi zwierząt .

Za wyborem żywności BIO przemawiają jednak nie tylko preferencje konsumentów. Na zalety produkcji ekologicznej wskazują przede wszystkim wyniki badań naukowych oraz analizy gleby czy różnorodności biologicznej prowadzone na terenie gospodarstw, które przeszły konwersję na ekologiczne – przekonuje Krystyna Radkowska.

Co warto zanotować?

• Rolnictwo ekologiczne ma istotny wpływ na wzrost bioróżnorodności – taką zależność́ stwierdzono m. in. dla chwastów, owadów zapylających czy ptaków  i zapobiega ujednoliceniu krajobrazu – w zależności od położenia nad poziomem morza gospodarstwa ekologiczne mają od 46% do 72% więcej siedlisk półnaturalnych niż gospodarstwa nieekologiczne .
• Naturalne metody uprawy, takie jak rotacja plonów i organiczne nawozy, ograniczają emisję gazów cieplarnianych, zmniejszają erozję gleby i zapobiegają powodziom .
• Dotychczasowe badania wskazują, że żywność ekologiczna charakteryzuje się wyższą zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych, niektórych witamin i innych antyoksydantów oraz niektórych mikroelementów oraz niższą zawartością pozostałości środków ochrony roślin i azotanów .

Dołącz do PIŻE podczas European Organic Day! I nie tylko wtedy!

Na korzyści płynące z wyboru produktów ekologicznych Polska Izba Żywności Ekologicznej chce zwrócić uwagę podczas świętowania European Organic Day. W drugiej połowie września osoby, które odwiedzą wybrane sklepy z certyfikowaną żywnością ekologiczną i zapełnią koszyki produktami oznaczonymi Euroliściem, mogą liczyć na nawiązujące do ekologicznego stylu życia upominki. 

Polska Izba Żywności Ekologicznej nie tylko reprezentuje producentów ekologicznych i promuje żywność organiczną, ale jest prawdziwym wulkanem bio-inicjatyw. 15 września spotkamy się z fanami sportu i gotowania w stylu eko na błoniach PGE Narodowego, świętując Narodowy Dzień Sportu. W pierwszy weekend października zbierzemy się w eksperckim gronie podczas Polskiego Forum Żywności Ekologicznej, będącego częścią BIOEXPO Warsaw 2024, aby porozmawiać na temat zrównoważonego rozwoju, trendów i innowacji w sektorze eko, a także przybliżyć słuchaczom tajniki certyfikacji ekologicznej. – zachęca do udziału Krystyna Radkowska.