Mówi o tym Justyna Waliłko - psycholog dzieci i młodzieży, psychodietetyk oraz ekspertka kampanii „Jedz owoce i warzywa – w nich największa moc się skrywa!”. W ramach tegorocznej edycji poruszamy zagadnienia związane z wpływem nadwagi i otyłości na zdrowie fizyczne i psychiczne dzieci.

Jaką rolę pełni w naszym życiu jedzenie?

Sposób odżywiania się jest uwarunkowany wieloma czynnikami związanymi z każdą sferą naszego funkcjonowania. Jedzenie pojawia się podczas różnych wydarzeń i towarzyszy wielu ważnym chwilom – jest nieodzownym towarzyszem, którego często się domagamy i na które czekamy. Oto funkcje, jakie spełnia jedzenie:

• Fizjologiczna, biologiczna – jedzenie ma dostarczać energii i utrzymywać przy życiu;
• Kulturowa – jedzenie może być wyrazem tożsamości kulturowej, a preferencje żywieniowe mogą być silnie uwarunkowane przynależnością kulturową i tradycjami;
• Emocjonalna – jedzenie pomaga radzić sobie z emocjami;
• Społeczna – jedzenie bywa jednym ze sposobów spędzania czasu z bliskimi, towarzyszy w nawiązywaniu relacji, wzmacnianiu więzi (np. przy rodzinnym stole);
• Zaspokajanie potrzeb – miłości, bezpieczeństwa, aprobaty, doceniania;
• Wyraz miłości – np. przygotowywanie i podawanie jedzenia ukochanej osobie;
• Wypełnianie czasu – jedzenie z nudy, dla „zabicia” czasu;
• Wyrażanie siebie – poprzez wybory żywieniowe można pokazać, kim się jest, jakie ma się wartości (np. rezygnacja z jedzenia mięsa, wybór modnych produktów czy przejście na modną dietę, by pokazać znajomość najnowszych trendów).

Kiedy pojawia się problem?

Dzisiaj artykuły spożywcze są powszechnie dostępne, a ich wybór – niemal nieograniczony. Łatwo więc zatracić się w zakupach i spożywaniu produktów, które wcale nie są najlepsze dla naszego zdrowia, ale zdecydowanie są atrakcyjne dla naszych kubków smakowych czy dla oczu. Czasami wręcz mówi się, że „jemy oczami”. Czynności jedzenia towarzyszy angażowanie wszystkich zmysłów – jedzenie to pewien rodzaj przyjemności i jeden ze sposobów jej osiągania. Niestety coraz częściej obserwuje się – zarówno u dorosłych, jak i u dzieci – problem związany z utratą kontroli nad jedzeniem oraz nadmiernym jedzeniem. 

- Powodem tego może być wiele czynników, w tym m.in. silny stres, nieumiejętność radzenia sobie z emocjami, brak umiejętności odczytywania i interpretowania sygnałów płynących z ciała… Przyczynia się do tego również – w przypadku dzieci – nieprawidłowy, utrwalony w rodzinie sposób żywienia i przejmowanie nawyków po rodzicach. Dzieci bywają niekiedy przekarmiane i często towarzyszy temu znikoma ilość aktywności fizycznej. Jeśli dziecko po każdym niepowodzeniu dostaje „w nagrodę” określone produkty, uczy się, że jedzenie to zaspokajanie potrzeb, sposób na osiągnięcie przyjemności i rozwiązanie problemu. Bywa również tak, że jedzenie staje się najprostszym sposobem na radzenie sobie z problemami i emocjami oraz na wyrażanie uczuć, może też stanowić jedyną rozrywkę w życiu. Kiedy jedzenie jest dla nas wszystkim, łatwo wpaść w niezdrową i szkodliwą relację z nim – tłumaczy Justyna Waliłko.

Nadmierne jedzenie i sięganie po produkty spożywcze w odpowiedzi na wszystkie niezaspokojone potrzeby prowadzi do szybkiego przyrostu masy ciała. To z kolei może wywołać takie emocje, jak poczucie winy, wstyd, złość, smutek, gniew. Relacja z jedzeniem ulega wówczas znacznemu zniekształceniu – staje się źródłem trudności i nieprzyjemnych emocji, a z przyjemności przeradza się w cierpienie.

Błędne przekonania

Warto przyjrzeć się przekonaniom, jakie mamy na temat jedzenia. To właśnie one kierują zachowaniami żywieniowymi i wpływają na nasze wybory. 

- Stwierdzenia typu: „nie potrafię żyć bez słodyczy”, „tylko to mi w życiu pozostało”, „nie będę rezygnować z ostatniej przyjemności”, „zjadłam ciastko, więc dieta już jest bez sensu”, „nie stać mnie na zdrowe jedzenie” – są wyjątkowo szkodliwe. Są też przykładem błędnego myślenia, tzw. zniekształceń poznawczych, i wpływają na to, co jemy i w jaki sposób jemy – mówi psycholog.

Jak podkreśla ekspertka, jedzenie nie jest naszym wrogiem – czynność ta jest przyjemna i pozwala nam prawidłowo funkcjonować. Dlaczego zatem ta relacja z jedzeniem bywa tak skomplikowana?

- Oprócz tego, że poprzez jedzenie wiele osób reguluje swój stan emocjonalny i samopoczucie, dodatkowo dzięki jedzeniu może uciec od rzeczywistości - niekiedy niechcianej, trudnej codzienności. Jedzenie służy temu zarówno dorosłym, jak i dzieciom – wyjaśnia psychodietetyk.

Jak zbudować zdrową relację z jedzeniem u siebie i swojego dziecka?

1. Wsłuchujmy się we własne ciało i informacje z niego płynące.
   
   Zwróćmy uwagę na to, czy potrafimy rozpoznać u siebie głód fizjologiczny (np. burczenie w brzuchu, osłabienie, nieprzyjemne ssanie). Warto nauczyć swoje dziecko, by również zwracało na to uwagę. Jeśli pojawia się myśl, by coś zjeść, najpierw zastanówmy się, czy rzeczywiście to oznaka głodu, czy może jednak potrzebujemy czegoś zupełnie innego – np. „zabić” czas, poradzić sobie z nudą czy trudnym stanem, lub oderwać się od jakiejś czynności, która wymaga wysiłku. Możemy też w takim momencie zapytać dziecko, czy burczy mu w brzuszku, czy może chce sobie zwyczajnie zrobić przerwę w jakiejś aktywności.
    
2. Kiedy jemy, cieszmy się tą chwilą! 
   
   Jedzenie nie jest ani karą, ani nagrodą. Trzeba jeść, żeby żyć! Podczas spożywania posiłku warto skupić się tylko na tej czynności - bez dodatkowych rozpraszaczy. Wyniki wielu badań alarmują o negatywnym wpływie spożywania posiłków podczas wykonywania innych czynności, oglądania telewizji czy korzystania z telefonu - wówczas nie do końca zdajemy sobie sprawę, co jemy i ile. Łatwo wtedy zjeść znacznie więcej niż trzeba i nie odczuć tego, że się zjadło. 
    
3. Jedzmy uważnie.
   
   Uważność pozwala nie tylko na budowanie zdrowej relacji z jedzeniem, ale też zdrowej relacji z samym sobą. Bycie uważnym na to, co się czuje, rozpoznawanie, identyfikowanie i nazywanie swoich stanów to doskonała metoda na radzenie sobie z nimi bez konieczności wykorzystywania dodatkowych narzędzi, np. jedzenia. Bycie uważnym pozwala też na zaobserwowanie własnych potrzeb i dzięki temu umożliwia prawdziwe zaspokojenie ich, a nie tylko „zakrycie”.
    
4. Planujmy, co zjemy i kiedy.
   
   Plan pozwala uniknąć chaosu i zwiększa szansę na spożycie zdrowego posiłku, a nie przypadkowych produktów. 
    
5. Planujmy wspólne posiłki całej rodziny.
   
   Powstaje wówczas świetna okazja do kształtowania zdrowych nawyków żywieniowych u dziecka - budowania pozytywnej atmosfery wokół jedzenia i kojarzenia go z dobrymi chwilami. 

- Radość z jedzenia, osiąganie dzięki niemu przyjemności jest bardzo miłym przeżyciem. Jedzenie - choć tak bardzo potrzebna i prosta czynność - może sprawić, że ogólna satysfakcja i zadowolenie z życia wzrosną, o ile tylko zadbamy o naszą relację z jedzeniem. Na to właśnie warto zwrócić uwagę w kształtowaniu zachowań żywieniowych u swoich dzieci – zapewnia ekspertka kampanii.

Organizatorem ogólnopolskiej kampanii promocyjno-edukacyjnej „Jedz owoce i warzywa – w nich największa moc się skrywa!” jest Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych.

Więcej informacji o kampanii znajduje się na stronie internetowej oraz na profilach na Facebooku i Instagramie:
https://jedzowoceiwarzywa.pl/
https://www.facebook.com/jedzowoceiwarzywa/
https://www.instagram.com/jedz_owoce_i_warzywa/