W związku z powiązaniem produkcji mięsa z przepisami dotyczącymi poruszających opinię publiczną kwestii – jak zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt czy ubój rytualny – podstawa prawna bywa dość często modyfikowana. I bez zmian w przepisach środowisko pracy w tej gałęzi przemysłu jest jednak wymagające – zarówno dla ludzi, jak i funkcjonującego w zakładach sprzętu. Jakie przepisy  względem oświetlenia w firmach mięsnych, ich halach fabrycznych i magazynach obecnie obowiązują i jakimi środkami najlepiej je spełniać?

Ogólnospożywczy HACCP

Istnieje szereg wytycznych mających znaczenie ze względu na bezpieczeństwo, wymagania sanitarne, środowiskowe i oświetleniowe charakterystyczne dla przemysłu spożywczego – w tym także i branży mięsnej. System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli (ang. Hazard Analysis and Critical Control Point System – HACCP), mający na celu zapewnienia bezpieczeństwa żywności przez identyfikację i wyeliminowanie zagrożeń w przebiegu jej produkcji i obrotu nią, zaleca producentom oświetlenia, by oprawy wykonane były z szczególnie wytrzymałych, odpornych na uderzenia i rozbicie komponentów. Jest to konieczne, by wykluczyć sytuację, w której elementy lamp mogłyby zanieczyścić proces wytwarzania żywności.

– By uniknąć ryzyka, że do artykułów spożywczych przedostaną się niepożądane substancje, oprawy zgodne z HACCP wykonane są z ogniotrwałych, nietoksycznych, nieodpryskujących, niereaktywnych i nierdzewnych materiałów. W obudowach nie występują na przykład żadne szklane elementy – mówi Maciej Gronert, projektant oświetlenia TRILUX Polska.
 

– Jeśli w danym zastosowaniu używa się wysokociśnieniowych myjek i agresywnych środków czyszczących, zaleca się wykorzystanie opraw w klasie szczelności IP66, zapobiegających kondensacji pary wodnej w układzie optycznym nawet przy oddziaływaniu strugą wody 100 l/min – tłumaczy ekspert.

Wątkiem mającym szczególnie duże znaczenie w kontekście ochrony żywności jest także maksymalne wydłużenie okresów między serwisowaniami. Mając na uwadze fakt, że działania związane z przeglądem lub wymianą opraw mogą ingerować we wrażliwe procesy produkcyjne, wymuszając przestoje, zalecane są  produkty o jak największej żywotności.

Mięsna specyfika w teorii i praktyce

Czynnikiem, który ma kluczowe znaczenie dla doboru oświetlenia do zakładów mięsnych, jest charakterystyka zadań wykonywanych przez pracowników.

– W normie „PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy - Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach” rzeźniom i ubojniom poświęcony jest stosunkowo niewielki fragment, w którym ogólnie sformułowane są zalecenia dla stanowisk pracy i stref krytycznych zakładów tego typu. Zgodnie z nimi eksploatacyjne natężenie oświetlenia powinno wynosić co najmniej 500 lx; ujednolicona ocena olśnienia ≤25; równomierność natężenia oświetlenia ≥0,60, a minimalny wskaźnik oddawania barw Ra ma osiągać wartość równą lub wyższą 80  – mówi Maciej Gronert z TRILUX Polska. – W magazynach, strefach pakowania i obszarach ogólnych wewnątrz budynków obowiązują takie same zalecenia jak w innych branżach - dodaje.

W praktyce wpływ na dobór opraw ma jednak również specyfika konkretnych pomieszczeń i dokładna charakterystyka działalności zakładu. W niektórych pomieszczeniach kluczowa dla trwałości oprawy jest nieprzepuszczalność obudowy dla obecnych w nich gazów, w chłodniach – szczelność wykluczająca dostanie się do układów optycznych skroplonej wskutek zmian temperatury pary wodnej. W halach, gdzie temperatura otoczenia przekracza 35 stopni powinno się zastosować oprawy przygotowane do pracy w takich warunkach. Jeśli wyizolowano stanowiska kontroli jakości, zasadne może być w ich przypadku zastosowanie opraw o zwiększonym strumieniu świetlnym i wskaźniku oddawania barw – i tak dalej.

Przykładowe wdrożenie z Zachodu

W zakładzie działającej od ponad 115 lat niemieckiej firmy Metten Fleischwaren GmbH & Co KG, do którego w 2008 r. przeniesiono całościowo produkcję kiełbas i wędlin, w zeszłym roku dokonano modernizacji oświetlenia. Postawiono na jedno rozwiązanie dla wszystkich stref roboczych – zarówno w hali rozbioru, na liniach produkcyjnych i w chłodniach zastosowano oprawy z tej samej serii.

– Wykorzystane w Metten oprawy Olexeon LED to podstawowe rozwiązanie dla zastosowań wymagających wyjątkowej ochrony. Klasa szczelności IP 66 i odporność na uderzenia na poziomie IK 08 zapewniają, że układy optyczne będą pracować z nominalną trwałością 35 000 godzin – mówi Gronert. – Obudowane wzmocnioną włóknem szklanym żywicą poliestrową oprawy są przeznaczone do pracy w temperaturach od -20 do +35 stopni i osiągają skuteczność świetlną do 123 lm/W. Są więc energooszczędna, a przy tym zgodne z HACCP i zdatne do zastosowania w firmach posiadających certyfikaty IFS i BRC – konkluduje projektant oświetlenia TRILUX Polska.