Projektowanie nowych produktów jest połączeniem sztuki oraz wielu godzin wytężonej pracy, w której niewątpliwą rolę odgrywa element szczęścia i wyczucia rynku. Prace w tym zakresie wymagają wiedzy z wielu dziedzin, rozpoczynając od socjologii i psychologii, poprzez technologię żywności na marketingu kończąc. W działania angażowanych jest wiele struktur przedsiębiorstwa, z których najważniejsze jest kierownictwo organizacji, odpowiedzialne za zapewnienie odpowiednich zasobów niezbędnych do realizacji tych niezwykle ważnych procesów. Opracowanie nowego produktu wymaga współpracy osób z wielu działów, wykorzystanie ich indywidualnej wiedzy, umiejętności i zaangażowania to fundamentalny wkład w proces projektowania.

Strategia rozwoju
    Rozwijanie produktów, innowacyjność oraz strategia dotycząca projektowania – to procesy, które w przedsiębiorstwie powinny zostać zaplanowane długofalowo. Są one determinowane zasobami firmy, przemianami społeczno-politycznymi, a także sytuacją na rynku żywnościowym. Rozważając strategię rozwoju należy uwzględnić zmiany na rynkach międzynarodowych, rozwój produktów i usług, specjalizację, popyt i podaż oraz nowe metody dystrybucji.
    Taktyka, jaka zostanie przyjęta w procesie projektowania, uzależniona jest od ogólnej strategii działań rozwojowych oraz możliwości finansowych przedsiębiorstwa. Analizując możliwości rozwoju należy wymienić następujące kategorie nowych produktów:

Produkty nowe na świecie
    Produkt innowacyjny dla społeczeństwa pojawiający się na rynku po raz pierwszy. Proces projektowania jest zazwyczaj bardzo długotrwały i czasochłonny, a produkcja wymaga zwykle zakupu nowych maszyn i urządzeń. Sukces produktu daje jednak przedsiębiorstwu długotrwałą przewagę konkurencyjną na rynku.

Nowe linie produktu
    Produkty nowe dla firmy pozwalające wejść firmie po raz pierwszy na istniejący już rynek. W sytuacji, kiedy analiza rynku wskazuje na znaczący wzrost sprzedaży danej grupy wyrobów, firmy często decydują się na wprowadzenie do swojej oferty nowych produktów. Działania w tym zakresie zazwyczaj wymagają zakupu nowych linii technologicznych, co niesie za sobą poważne konsekwencje finansowe.

Produkty rozszerzające linie produkcyjne
    Produkty uzupełniające istniejące już linie wyrobu. Proces projektowania oparty jest w głównej mierze na rozpoznawaniu potrzeb rynku, a następnie na wprowadzeniu zmian do istniejących już produktów. Zarówno proces projektowania, jak i koszty marketingu są znacznie niższe, możliwe jest również wykorzystanie sprawdzonych kanałów dystrybucji.

Udoskonalenie dotychczasowych produktów
    Zastąpienie istniejącego produktu jego ulepszoną wersją. Działania w tym zakresie mogą obejmować dwa rodzaje zmian. Po pierwsze, zmiany mogą dotyczyć nowej formy istniejącego produktu, np. tabletkowanie, granulowanie czy liofilizacja. Inną możliwością jest zmiana formy opakowania, np. pakowanie w modyfikowanej atmosferze (MAP). Zmiany te często wymagają zakupu drogich maszyn czy zmian w technologii, ale nakłady na reklamę i marketing w tym przypadku mogą być znacznie niższe.

Produkty repozycjonowane
    Produkt, który może być wykorzystany w inny sposób, skierowany jest do nowego segmentu rynku. Udoskonalenie produktu uzyskuje się poprzez zmianę parametrów organoleptycznych lub fizykochemicznych produktów, np. obniżenie zawartości tłuszczu czy poprawę barwy produktu. Produkty te są zazwyczaj odpowiedzią na potrzeby rynku. Produkcja tak opracowanych nowych wyrobów zwykle nie wymaga dużych zmian technologicznych.

Produkty redukujące koszty
    Zastąpienie produktu droższego tańszym, dostarczającego podobnych korzyści, ale o niższych kosztach produkcji. Poszukiwanie nowych rozwiązań w tym zakresie związane jest z konkurencyjnością na rynku. Zmiany te mogą pociągać za sobą zarówno opracowanie zupełnie nowej technologii produkcji, jak i niewielkie zmiany w recepturze wyrobu gotowego.

    Bez względu na rodzaj wprowadzanej innowacji ważny jest sposób zarządzania projektem. W dużych organizacjach proces ten jest często bardzo sformalizowany i uwarunkowany funkcjonującym systemem zarządzania.

Proces projektowania
    Wszystkie etapy procesu projektowania są równie ważne. Aby jednak mówić o sukcesie czy porażce procesu projektowania, należy na początku jasno określić cel działania. Jednoznacznie wyznaczone zadanie, jakie zostanie postawione przed zespołem projektowym, pozwala na nadzorowanie procesu oraz wprowadzanie na bieżąco korekt i zmian w projekcie. Cele projektu powinny uwzględniać takie czynniki, jak: udział w rynku, kierunki sprzedaży, osiągnięte zyski, aspekt techniczny czy wpływ na przedsiębiorstwo i jego reputację. Na poszczególnych etapach procesu konieczna jest nieustanna weryfikacja pod kątem realizacji głównego celu oraz możliwości i ograniczeń zewnętrznych, i wewnętrznych przedsiębiorstwa. Miarą powodzenia produktu na rynku może być sukces finansowy, konsumencki i rynkowy oraz sukces produkcyjny. Niezbędnym elementem pozwalającym określić miarę sukcesu jest walidacja projektu, czyli ocena stopnia spełnienia założonego celu. Ocena taka może zostać przeprowadzona bezpośrednio po zakończeniu procesu projektowania, jednak w większości sytuacji, aby jednoznacznie zwalidować projekt, konieczna jest ocena funkcjonowania produktu na rynku przez dłuższy czas. W przypadku porażki produktu, jako najczęstsze przyczyny wymieniane są: brak zrozumienia lub zbyt optymistyczne rozpoznanie rynku, problemy techniczne w fazie projektowania, zbyt wysoka cena nowości i zła kalkulacja kosztów oraz brak skutecznej reklamy. Istotne staje się więc znalezienie powiązań pomiędzy stopniem osiągnięcia sukcesu, a wieloma zmiennymi, które ten sukces gwarantują.
    Aby proces projektowania przebiegał w przedsiębiorstwie bez zakłóceń, konieczne jest zrozumienie przez pracowników, biorących udział w procesie, filozofii innowacyjności. Wiara w sukces oraz świadomość konieczności wprowadzania nieustannych zmian do produktu warunkuje pełne zaangażowanie w prowadzone działania. Odpowiedzialność za stworzenie właściwej atmosfery w tym zakresie leży po stronie najwyższego kierownictwa. Prawidłowo zaplanowany proces projektowania pozwala na uniknięcie błędów oraz zapewnienie sukcesu nowego produktu na rynku.

Autor: dr inż. Zbigniew Oczadły

Artykuł został opublikowany w magazynie "Agro Przemysł" nr 6/2011

Źródło fot.: www.sxc.hu