Można zauważyć kilka powodów dużego i stale wzrastającego zainteresowania eksploatacją systemów technicznych.

Po pierwsze ciągle aktualna jest potrzeba osiągnięcia i utrzymania wysokiej efektywności systemów technicznych, co przy wzrastającej ich złożoności, prowadzi do potencjalnego pogorszenia wartości cech wynikających z modeli niezawodnościowych. Stwarza to konieczność podejmowania systematycznych działań kontrolnych i zaradczych.

Po drugie, postępująca od początku lat 90. XX wieku, tendencja szerokiego wykorzystania w pracach eksploatacyjnych metod wspierających procesy użytkowania, a przede wszystkim procesy obsługowo-naprawcze, spowodowała uproszczenie kluczowych modeli decyzyjnych i dość powszechną adaptację nowych rozwiązań organizacyjnych w warunkach przemysłowych. Jedną z typowych koncepcji, uzasadniającą powyższą tezę, może być strategia RCM – Reliability Centered Maintenance, która jest doskonałym sposobem i przykładem implementacji teorii niezawodności w warunkach realizacji zadań przez eksploatatorów-praktyków, dla których klasyczne statystyczne modele decyzyjne mogą wydawać się niejasne i zbyt trudne do opanowania.

Po trzecie, wraz z rozwojem komputerowych technik wspomagających, pojawiły się w zastosowaniach praktycznych narzędzia ułatwiające pracę służb utrzymania ruchu. W szczególności, istniejące rozwiązania informatyczne pozwalają na gromadzenie i przetwarzanie danych, informacji i wiedzy o obiektach i realizowanych procesach eksploatacyjnych umożliwiając i ułatwiając podejmowanie skutecznych decyzji w obszarach technicznym, organizacyjnym i ekonomicznym.

Powyższe uwarunkowania, mające niewątpliwie charakter pozytywny, należy uzupełnić o problemy, które wynikają z tych samych przesłanek, czyli dużej badawczej i przemysłowej popularności obszaru eksploatacyjnego. Można wskazać na dwa aspekty:

Dostępność nowoczesnych metod i narzędzi oraz prostota ich używania może prowadzić do pozornego przekonania o małej złożoności problematyki eksploatacyjnej. Zjawisko to obserwuje się poprzez podejmowanie wieloaspektowych problemów eksploatacyjnych w obszarze inżynierii eksploatacji w ujęciu organizacyjnym (np. wybrane aspekty decyzyjne w zarządzaniu utrzymaniem ruchu systemów technicznych) bez świadomości, a co za tym idzie gruntownej wiedzy o czynnikach podstawowych mających swoje źródła w aspektach fizykalnych (np. tribologia) czy teorii eksploatacji (np. zagadnienia niezawodności czy diagnostyki technicznej).

Wieloaspektowość zadań eksploatacyjnych i okołoeksploatacyjnych powoduje, że wynikające z ich realizacji problemy są przedmiotem badań w obrębie kilku dyscyplin naukowych. W tym obszarze, pojawia się spora ilość publikacji dotyczących przede wszystkim problemów funkcjonowania i wymagań obsługowo-naprawczych obiektów technicznych w warunkach przemysłowych przy uwzględnieniu aspektów organizacyjnych i ekonomicznych.

Trójpłaszczyznowy układ problemów badawczych

Praktyka eksploatacyjna generuje wiele nowych oraz przypomina o już istniejących i jeszcze nierozwiązanych problemach, które tworzą szerokie spektrum różnorodnych zagadnień, wymagających prac prowadzonych zarówno w oparciu o modele teoretyczne obiektów i systemów technicznych, jak i doświadczenia służb utrzymania ruchu.

W kontekście wieloaspektowości podejmowanej obecnie problematyki eksploatacyjnej należy stwierdzić, że dokonanie pełnego i szczegółowego przeglądu możliwości i potrzeb w omawianym obszarze wydaje się zadaniem trudnym. Trudność wynika przede wszystkim z konieczności zdefiniowania ram takiego przeglądu z uwzględnieniem aspektów, które w opinii niektórych badaczy, w klasycznej teorii i praktyce eksploatacji, dotychczas nie były brane pod uwagę.

W aspekcie identyfikacji zakresu prowadzonych prac trafną wydaje się definicja, w myśl której eksploatacja systemu technicznego jest to zbiór celowych działań technicznych, organizacyjnych, normatywno-prawnych i ekonomicznych, podejmowanych przez człowieka z wykorzystaniem odpowiednich środków w okresie od rozpoczęcia funkcjonowania systemu do jego kasacji [14, 50]. Definicja ta odzwierciedla techniczne aspekty funkcjonowania systemów technicznych w całym cyklu jego „życia”, a także wszystkie aspekty okołoeksploatacyjne odnoszące się zarówno do samego obiektu, jak również wszystkich uczestników i zasobów procesów eksploatacji. Szczegółowa jej interpretacja pozwala na zakreślenie obszaru analizowanych problemów eksploatacyjnych, a tym samym zakresu możliwych, a przede wszystkim potrzebnych do realizacji prac badawczych. Definicja ta wskazuje na trójpłaszczyznowy układ problemów eksploatacyjnych, warunkujących podejmowane prace, w szczególności:

• płaszczyzna charakteru problemów eksploatacyjnych (problemy techniczne, problemy organizacyjne, problemy normatywno-prawne, problemy ekonomiczne), wynikająca z zakresu typów koniecznych do realizacji prac eksploatacyjnych w typowym przedsiębiorstwie przemysłowym,
• płaszczyzna etapów cyklu życia przedmiotu badań eksploatacyjnych (proces projektowo-konstrukcyjny, wytwarzanie, eksploatacja), wynikająca z konieczności identyfikacji cech obiektu eksploatacji na wszystkich etapach jego „życia”,
• płaszczyzna podmiotu/przedmiotu/otoczenia badań eksploatacyjnych (obiekt/system techniczny, człowiek, środowisko), wynikająca z konieczności uwzględnienia funkcjonowania obiektu technicznego w środowisku zewnętrznym z udziałem człowieka w analizowanych procesach.

Cały artykuł został opublikowany w numerze 1/2018 kwartalnika "Kierunek Spożywczy"

Literatura:

Brown M.: Managing Maintenance Storerooms. Wiley Publishing Inc., Hoboken(USA) 2004.

Campbell J., Jardine A., McGlynn J.: Asset Management Excellence. Optimizing Equipment Life-Cycle Decisions. CRC Press, Boca Raton (USA) 2011.

Campbell J.D.: Outsourcing in maintenance management. A valid alternative to self-provision. Journal of Quality of Maintenance Engineering, Vol. 1, No. 3, 1995, pp. 18-24.

Cempel C.: Diagnostyka wibroakustyczna maszyn. PWN, Warszawa 1989.

Chmurawa M., Bińkowski W.: Podstawy niezawodności i eksploatacji maszyn roboczych. Politechnika Śląska, skrypt nr 936, Gliwice 1980.

Cholewa W. Kaźmierczak J.: Diagnostyka techniczna maszyn: przetwarzanie cech sygnałów. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1995.

Cholewa W., Moczulski W.: Diagnostyka techniczna maszyn: pomiary i analiza sygnałów. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1993.

Gabbar H.A, Yamashita H., Suzuki K., Shimada Y.: Computer-aided RCM-based plant maintenance management system. Robotics and Computer Integrated Manufacturing 19 (2003), pp. 449–458.

Godzimirski J., Smal T.: Badania możliwości wykorzystywania w naprawach klejowych mas regeneracyjnych. Zagadnienia Eksploatacji Maszyn, 2000, Vol. 35, nr 4, str. 199-212.

Gronowicz J., Kubiak T.: Recykling zużytych opon samochodowych. Czasopismo Problemy Eksploatacji, nr 2/2007, str. 5-18.

Hebda M.: Elementy teorii eksploatacji systemów technicznych. MCNEMT, Radom 1990.

Jamrozik W., Fidali M., Bzymek A., Timofiejczuk A.: Zastosowanie fuzji obrazów wizyjnych i termowizyjnych do monitorowania i diagnozowania procesu spawania. Przegląd Spawalnictwa, 2011, R. 83, nr 1, str. 27-36.

Kaszycki L.: Zastosowanie sterowników PLC i technologii SCADA w automatyzacji siłowni okrętowej. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Marskiej w Szczecinie, nr 71/2003, str. 175-186.

Kaźmierczak J.: Eksploatacja systemów technicznych. Politechnika Śląska, Gliwice 2000.

Kelly A.: Strategic Maintenance Planning. Butterworth-Heinemann, 2006.

Komoniewski M., Boczkowski A., Kuboszek A.: Problemy redukcji hałasu w środowisku pracy w świetle badań akustycznych zrealizowanych w dużych kompleksach metalurgicznych. Materiały XXXII Zimowej Szkoły Zwalczania Zagrożeń Wibroakustycznych, Gliwice-Szczyrk 2004, str. 27-37.

Kot J.: Wskaźniki efektywności TPM. Materiały Konferencji TPM Optymalne Utrzymanie Ruchu, Kraków, maj 2001.

Latino R.J., Latino K., Latino M.A.: Root Cause Analysis: Improving Performance for Bottom-Line Results. CRC Press Tailor & Francis Group, New York 2011.

Levitt J.: The Handbook of Maintenance Management. Industrial Press Inc., New York 2009.

Lisowski Z.: Funkcjonalność systemów CMMs - zinformatyzuj utrzymanie ruchu. Czasopismo Służby Utrzymania Ruchu, 1(27)/2011, str. 62-67.

Loska A. Exploitation assessment of selected technical objects using taxonomic methods. Eksploatacja i Niezawodnosc – Maintenance and Reliability 2013; 15 (1): 1-8.

Loska A. Wybrane aspekty komputerowego wspomagania zarządzania eksploatacją i utrzymaniem ruchu. Monografia. Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, Opole 2012.

Loska A.: Bazy danych w zarządzaniu eksploatacją maszyn i urządzeń. Rozprawa doktorska. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice, 2002.

Loska A.: Metodyka modelowania eksploatacyjnego procesu decyzyjnego z wykorzystaniem metod scenariuszowych. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2016.

Loska A.: Sposób wspomagania zarządzania utrzymaniem ruchu z wykorzystaniem wybranych narzędzi informatycznych. Cykl 8 artykułów w czasopiśmie Służby Utrzymania Ruchu 2008-2009, Wydawnictwo FORUM Poznań.

MacInness R., Pearce S.: Strategic MRO powered by DSC: A roadmap for transforming assets into strategic advantage. Net Results, Prospect KY 2002.

Mobley K.: Root Cause Failure Analysis. Butterworth-Heinemann, 1999.

Moczulski W., Januszka M., Panfil W.: Aiding the processes of machinery design, maintenance and diagnostics using augmented reality. Czasopismo Diagnostyka 3 (51)/2009, str. 83-86.

Moubray J.: Reliability-centred Maintenance. Butterworth-Heinemann, 2007.

Nakajima S.: Introduction to TPM. Total Productive Maintenance. Productivity Press, Portland, Oregon 1988.

Niebel W.B.: Engineering Maintenance Management. Second edition. Marcel Dekker Inc., New York 1994.

Oedewald P.: Maintenance Core Task and Maintenance Culture. IEEE 7th Conference on Human Factors and Power Plants, Arizona (USA) 2002.

Piechowiak K.: Zagospodarowanie odpadów z tworzyw sztucznych. Możliwości i perspektywy. Czasopismo Służby Utrzymania Ruchu, 4(18)/2009, str. 42-46.

PN-EN 15341:2007 - Obsługa - Kluczowe wskaźniki efektywności.

PN-EN 60300 - Zarządzanie niezawodnością (zbiór 11 norm).

Productivity Press Development Team: OEE for Operators. Productivity Press Inc., New York 1999.

Radkowski S.: Podstawy bezpiecznej techniki, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2003.

Rasmussen J. i inni: Classification System for Reporting Events Involving Human Malfunctions. RIS0-M-2240, RIS0 National Laboratory, Roskilde (Dania) 1981.

Suzuki T. (red.): TPM in Process Industries. Productivity Press, Portland, Oregon 1994.

Świątoniowski A., Gregorczyk R., Rabiasz S.: Analiza wpływu zastosowania metody TPM na wzrost efektywności linii automatycznego montażu wycieraczek samochodowych. Czasopismo Automatyka, 2011, z.2, t.15, str. 469-477.

Świder J., Kaźmierczak J. (red.): Wspomaganie konstruowania układów redukcji drgań i hałasu maszyn. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2001.

Thomas S.J.: Improving Maintenance Reliability Through Cultural Change. Industrial Press Inc., New York 2005.

Timofiejczuk A.: Metodyka wnioskowania z uwzględnieniem kontekstu w diagnostyce maszyn. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2011.

Wenyuan L.V., Wenbin W.: Modelling Preventive maintenance based on the delay timeconcept in the context of a case study. Eksploatacja i Niezawodność – Maintenance and Reliability, 3(51)/2011, str. 5-11.

Wieczorek A.: Needs and opportunities to use the model of the selected features of system: man – technical mean – environment in using and maintenance management in enterprise. Materiały Konferencji Innovations in Management and Production Engineering, Zakopane luty 2012, t. 2, pp. 479-492.

Winco K.C., C.Y.Tang: Finance driven maintenance system with failure mode consideration. Quality Engineering, 1998, vol. 10, nr 3, pp. 491-497.

Winkler T.: Anthropotechnical systems in the mining machines designing processes. Archives of Mining Sciences, 2002, Nr 2, Vol. 47, str. 189-204.

Wiremann T.: Developing performance indicators for managing maintenance (second edition). Industrial Press, New York 2005.

Wyczółkowski R.: Inteligentny system monitorowania sieci wodociągowej. Eksploatacja i Niezawodnosc – Maintenance and Reliability, 1(37)/2008, str. 33-36.

Żółtowski B.: Podstawy diagnostyki maszyn. Wydawnictwa Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej, Bydgoszcz 1996.