Osady z oczyszczalni ścieków mleczarskich charakteryzują się wysokim potencjałem metanowym, spełniają warunki sanitarne do stosowania jako nawóz a mimo to nie mogą być wykorzystywane do produkcji biogazu rolniczego. W artykule dokonano analizy składu osadów mleczarskich oraz aktów prawnych regulujących produkcję biogazu rolniczego. Opisano również doświadczenia z pilotażowego zrzutu osadów nadmiernych z oczyszczalni S.M. Bielmlek do biogazowni rolniczej PGB Stary Kornin. Artykuł daje wgląd na obecną sytuację związaną z wykorzystywaniem osadów przemysłowych jako dodatkowy substrat w produkcji biogazu rolniczego.

 

Obecny stan prawny

W kwietniu 2009 r. Ministerstwo Gospodarki (ob. Ministerstwo Rozwoju) uchwaliło dokument, w którym zobowiązuje się do wybudowania w każdej gminie do 2020 r. średnio jednej biogazowni wykorzystującej biomasę pochodzenia rolniczego. Realizacja programu przyczyni się do wypełnienia zobowiązań międzynarodowych ustalonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych [Ministerstwo Gospodarki, 2009; Dyrektywa 2009/28/WE]. Według danych statystycznych (GUS, 2015) ilość energii elektrycznej wyprodukowanej w Polsce z grupy biogazu pozostałego, do której zalicza się głównie biogaz rolniczy, stale wzrasta. W 2010 r. biogazownie rolnicze wyprodukowały 46 GWh energii, natomiast w 2014 r. liczba ta wynosiła już 338 GWh. Podobne zjawisko zaobserwować można w przypadku energii cieplnej której ilość wzrosła z 21 TJ w 2010 r. do 174 TJ w 2013 r. W 2014 r. ilość wyprodukowanej energii cieplnej spadła do 144 TJ co może być tłumaczone znacznym usprawnieniem stosowanych instalacji poprzez odzysk ciepła na potrzeby technologiczne. Przebieg produkcji energii elektrycznej i cieplnej z biogazu rolniczego przedstawiony został na rys. 1.

 

RYS. 1 Przebieg produkcji energii elektrycznej i cieplnej z grupy biogazów pozostałych w Polsce w latach 2010-2014 (opracowanie własne na podstawie GUS 2015)

 

Oczyszczalnie ścieków przemysłowych wytworzyły w 2014 r. 411,4 tysięcy ton suchej masy (tys. Ts.m.) osadów (GUS, 2015). Procentowy rozkład sposobu zagospodarowania tych osadów został przedstawiony na rysunku 2. Największa część osadów, aż 34% zostało poddanych składowaniu na wysypiskach odpadów. Jest to rozwiązanie niebezpieczne dla środowiska oraz nieekonomiczne ze względu na wysokie ciepło spalania osadów ściekowych, rzędu 13 – 15 MJ/kgs.m. (Burzała, 2014). Od 1 stycznia 2016 r. weszły w życie przepisy nowelizacji ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. oraz o odnawialnych źródłach energii z dnia 20 lutego 2015 r. (Dz.U. 2015 poz. 478; Dz.U. 2013 poz. 21). Nowe przepisy regulowane są poprzez Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 lipca 2015 r. w sprawie dopuszczania odpadów do składowania na składowiskach (Dz.U. 2015 poz. 1277), które wprowadza jednoznaczny zakaz składowania odpadów o cieple spalania większym niż 6 MJ/kgs.m..

 

Wyzwania dla operatorów małych oczyszczalni ścieków przemysłowych

W obliczu nowych przepisów, operatorzy oczyszczalni ścieków przemysłowych stają przed wyzwaniem zmiany sposobu gospodarowania osadami na swoich obiektach. Większe obiekty oczyszczające ścieki mleczarskie podjęły już inwestycje w kierunku pozyskiwania biogazu i energii elektrycznej z osadów (Boruszko i in., 2014; Dąbrowski i in., 2014). Operatorzy mniejszych oczyszczalni, w których przypadku inwestycja w własną biogazownię jest nieopłacalna, zostają postawieni przed wyborem rolniczego stosowania osadów lub zlecenia ich przetworzenia zewnętrznej firmie. Korzystne właściwości stosowania osadów w rolnictwie i do rekultywacji gleb zostały poznane już dawno i nie podlegają żadnej wątpliwości (Dąbrowski, 2011). Autor, pisząc niniejszy artykuł, pragnie rozważyć możliwość potraktowania zmiany przepisów prawnych jako bodziec do pełnego wykorzystania potencjału energetycznego osadów, które po fermentacji w dalszym ciągu mogą być wykorzystane jako nawóz lub opał (Pontus, 2014; Bonetta i in., 2014). W artykule opisano doświadczenia z pilotażowego zrzutu osadów pochodzących z oczyszczalni ścieków Spółdzielni Mleczarskiej Bielmlek w Bielsku Podlaskim do biogazowni rolniczej Polskiej Grupy Biogazowej (PGB) w Starym Korninie.

 

Cały artykuł został opublikowany w numerze
3/2016 kwartalnika "Kierunek Spożywczy"