– Jest wiele możliwości współpracy w zakresie szkolnictwa wyższego pomiędzy Polską a Stanami Zjednoczonymi. Po pierwsze, studenci z obu krajów wyjeżdżają na wymiany – zarówno krótkoterminowe, semestralne czy roczne, jak i realizują cały tok studiów za granicą. Dotyczy to przede wszystkim Polaków w Stanach, ale mamy też całkiem sporo Amerykanów w Polsce. Poza tym są wyjazdy badawcze zarówno dla doktorantów, jak i doświadczonych badaczy z tytułami doktorskimi czy profesorskimi. Polacy wyjeżdżają na uczelnie i do instytutów badawczych niemal na terenie całych Stanów, z tego rodzą się wieloletnie projekty współpracy. Jedną z możliwości sfinansowania takiego wyjazdu jest Program Fulbrighta – mówi Justyna Janiszewska, dyrektor wykonawcza Komisji Fulbrighta.

Program Fulbrighta to największy amerykański program wymiany naukowej, który działa od 1946 roku

W tym czasie jego stypendystami zostało ponad 400 tys. osób z całego świata, w tym 59 laureatów Nagrody Nobla, 33 przywódców państw i 90 laureatów Nagrody Pulitzera. Program Fulbrighta jest uznawany za jeden z najbardziej prestiżowych programów wymiany na świecie. W Polsce działa od 1959 roku, jest finansowany ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz amerykańskiego Departamentu Stanu. Do tej pory stypendia Fulbrighta umożliwiły wyjazd do USA ponad 2 tys. polskim studentom, doktorantom i pracownikom naukowym w celu podjęcia studiów lub realizacji projektów badawczych. Program działa dwukierunkowo, co oznacza, że również amerykańscy studenci i badacze mają możliwość przyjazdu i pobytu naukowego w Polsce. 

– Bilans Programu Fulbrighta w Polsce w trakcie 60 lat jego działania to ponad 4 tys. absolwentów z obu krajów i niezliczone projekty współpracy, które przetrwały okres stypendium i rozwinęły się w wieloletnie partnerstwo. Myślę, że ten program znacznie przyczynił się do budowania dobrego klimatu pomiędzy oboma krajami – mówi Justyna Janiszewska.

Jak podkreśla, taka współpraca naukowa i dyplomacja za pośrednictwem kręgów akademickich jest bardzo istotnym elementem budowania trwałych więzi międzynarodowych. Pozwala też przenosić na polski grunt dobre praktyki, podpatrzone przez studentów i badaczy w USA.

– Sami dyplomaci czy misje wojskowe tego za nas nie załatwią. W czasie swojego grantu za granicą akademicy mają możliwość oddziaływania na osoby, z którymi się stykają, m.in. na setki studentów na uczelniach. Wracają ze znajomością kultury kraju, w którym się znaleźli, i przekazują to dalej u siebie. Jednym z przykładów jest street law. To metodologia nauczania o prawie i na temat prawa, którą podpatrzyli m.in. stypendyści Programu Fulbrighta i w tej chwili z powodzeniem jest realizowana w Polsce – mówi Justyna Janiszewska.

Polacy, którzy wyjeżdżają na studia do Stanów Zjednoczonych, postrzegają to przede wszystkim jako szansę na ukończenie prestiżowej amerykańskiej uczelni, co później zaprocentuje na rynku pracy. Z kolei dla badaczy i doktorantów możliwość współpracy z ludźmi, którzy przeszli inny tok edukacji i inaczej przygotowywali się do prowadzenia badań, to szansa spojrzenia na swoją pracę badawczą z innej perspektywy, rozwoju swojej kariery badawczej i akademickiej.

– Amerykański rynek akademicki i silne instytucje badawcze przyciągają ludzi z całego świata. Polscy badacze – niezależnie od tego, co sądzimy o stanie naszego środowiska akademickiego – są bardzo dobrze postrzegani i łatwo adaptują się do warunków amerykańskich. Ta współpraca ma przed sobą bardzo dobre perspektywy, zwłaszcza że pojawiają się nowe możliwości sfinansowania jej ze strony polskiej, zarówno poprzez państwowe instytucje badawcze, jak i przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej. Programy unijne trochę zmieniły akcent i spowodowały, że wielu polskich badaczy jest bardziej zainteresowanych współpracą z partnerami i kolegami z Europy, niemniej warto podtrzymywać tę współpracę transatlantycką – mówi Justyna Janiszewska.

Jak ocenia, polskie uczelnie po latach realizacji Programu Erasmus i innych programów wymiany akademickiej są dobrze przygotowane na przyjmowanie zagranicznych studentów, w tym z USA. Z danych GUS i Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej wynika, że studenci z zagranicy stanowią obecnie około 5 proc. ogółu studentów w Polsce, rok temu na polskich uczelniach kształciło się blisko 73 tys. cudzoziemców.