Podczas debat z cyklu „Żywność dla Przyszłości”, które odbyły się podczas EFNI eksperci apelowali o podjęcie natychmiastowych działań wspierających transformację systemu rolno-spożywczego. Bez zaangażowania wszystkich ogniw łańcucha wartości – producentów, rolników, edukatorów, konsumentów czy decydentów politycznych, zapewnienie rosnącej populacji dostępu do dobrej jakości żywności w przystępnych cenach wkrótce nie będzie bowiem możliwe. 

Wartość ukrytych kosztów środowiskowych i zdrowotnych obecnego systemu upraw i produkcji żywności sięgnęła 12,7 bln. dolarów , co przekłada się na 35 miliardów dolarów dziennie . W latach 2016-2023, czyli na przestrzeni 7 lat, koszty te wzrosły aż o 9% . Eksperci uczestniczący w debatach z cyklu „Żywność dla Przyszłości”, których gospodarzem był think tank Żywność dla Przyszłości, zgodzili się, że konieczne jest podjęcie pilnych działań, które pozwolą na wyżywienie rosnącej populacji na świecie bez dalszej degradacji zasobów naturalnych, stanowiących podstawę produkcji rolno-spożywczej. Zastanawiali się także, od czego zacząć, by transformacja systemu rolno-spożywczego miała wymierny efekt dla rolników, producentów, konsumentów i wszystkich zaangażowanych? 

Wielopoziomowa współpraca kluczem do racjonalnej transformacji systemu rolno-spożywczego 

W rozmowie o przyszłości produkcji żywności eksperci odnieśli się do ról, które w transformacji tego sektora odgrywają poszczególni jego uczestnicy, w tym rolnicy i administracja publiczna. Eksperci biorący udział w panelu skupili się z kolei na zmianach systemowych, które mogłyby wesprzeć przeprowadzenie transformacji bez szkody dla uczestników systemu oraz konsumentów.

– Obecny system rolno - spożywczy dokonuje autodestrukcji. Niszczy bazę przyrodniczą, która jest jego podstawą. Znamy już metody, które z jednej strony prowadzą do poprawy kondycji gleby, oszczędności wody czy zwiększenia bioróżnorodności, a z drugiej niosą korzyści dla rolników. Np. rolnictwo regeneratywne zwiększa odporność gospodarstw na zmianę klimatu. Wielopoziomowe zmiany muszą zostać wprowadzone natychmiast. Jeśli tego nie zrobimy, do 2050 r. bez dostępu do wystarczającej ilości wody pitnej będzie żyło około 5 mld ludzi – mówi dr hab. inż. Zbigniew Karaczun, którego wystąpienia dotyczące ukrytych kosztów produkcji żywności otworzyły ścieżkę „Żywność dla Przyszłości” oraz debatę pt. „Jak wyżywić 10 mld ludności?”. 

Argumenty zdrowotne biorą górę

Jak wskazują dane, utrzymanie diety z wysokim udziałem produktów zwierzęcych spowoduje, że nie uda się do 2050 r. osiągnąć neutralności klimatycznej oraz zahamować wzrostu średniej temperatury Ziemi na poziomie poniżej 2 st. C . Jednocześnie produkty pochodzenia zwierzęcego mają szereg walorów zdrowotnych i stanowią istotną część produkcji rolnej i gospodarki kraju. Przedstawiciele młodego pokolenia, których wypowiedzi otworzyły debatę, postulowali, by produkcja została ograniczona, jednak by nadal została utrzymana. Zgodzili się z nimi eksperci, wskazując, że istnieje szansa na utrzymanie jej przy jednoczesnym w utrzymaniu dobrego zdrowia społeczeństwa i poszanowaniu środowiska.  

– Obecnie 1/3 Polaków deklaruje, że ogranicza spożycie mięsa. To dobry kierunek, jednocześnie należy pamiętać, że produkty pochodzenia zwierzęcego stanowią ważny element diety i są częścią talerza planetarnego. Mowa tu między innymi o nabiale, produktach fermentowanych, które zaspokajają zapotrzebowanie na wiele składników odżywczych. Dlatego pomostem między dwoma skrajnymi postawami może być dieta fleksitariańska, w której współistnieje żywność roślinna i w ograniczonym stopniu odzwierzęca – mówi prof. Ewelina Hallmann z think tanku Żywność dla Przyszłości.

Dostępność produktów i edukacja – to nasza wspólna odpowiedzialność  

Dzisiejsze nawyki żywieniowe mają bezpośredni wpływ na naszą przyszłość. Jeśli zachowamy obecny model konsumpcji żywności, to wkrótce na produkcję rolną będziemy musieli przeznaczyć 1,75 planety . Jednocześnie nieodpowiednia dieta jest przyczyną 11 milionów zgonów na całym świecie oraz prowadzi do utraty 255 milionów lat życia, które mogłyby być przeżyte w pełnym zdrowiu (DALY). Dlatego eksperci zajęli się ważnym obszarem zrównoważonych decyzji żywieniowych oraz sposobu mówienia o konieczności zmiany, aby przyniosło to wymierne efekty i miało wpływ na różne pokolenia. Panel rozpoczął się od prezentacji opinii uczniów szkoły ponadpodstawowej, którzy zwrócili uwagę na silny wpływ influencerów na postrzeganie diety. Czy właśnie od tego trzeba zacząć, aby ułatwić konsumentowi dokonywanie prawidłowych wyborów żywnościowych?

– Bardzo ważne jest, aby budować zdrowe nawyki już od najmłodszych lat. Młodzi ludzie podkreślali, że w szkole temat żywienia niemal nie istnieje. Tym bardziej obok konieczności dostosowania programów nauczania, ważna jest edukacja ze strony organizacji pozarządowych oraz marek, które mogą wpływać na konsumentów poprzez odpowiedzialne budowanie przekazu marketingowego i podejmowanie tematów okołozdrowotnych w ramach prowadzonych działań z zakresu odpowiedzialności społecznej – mówi dr Katarzyna Wolnicka, specjalistka dietetyki, autorka krajowych zaleceń żywieniowych, konsultantka merytoryczna think tanku Żywność dla Przyszłości.  

Transparentność i prosty język 

Coraz większa widoczność działań z zakresu ESG podejmowanych przez firmy, w tym producentów żywności, jest faktem. Jednocześnie organizacje muszą brać pod uwagę coraz więcej regulacji, zarówno przy podejmowaniu działań, jak i ich komunikacji. Przedstawiciele młodego pokolenia ocenili z kolei, że korporacje powinny w większym stopniu angażować się w walkę z postępującą zmianą klimatu. Jak odnaleźć się w tej rzeczywistości?

– Kluczem jest ocena, które firmy podejmują realne działania będące częścią strategii biznesowej oraz odróżnienie ich od działań pozorowanych, nakierowanych jedynie na poprawę swojego wizerunku. Dlatego krytyczne myślenie i weryfikowanie charakteru prowadzonych aktywności ma tak duże znaczenie. Podejmowane działania muszą realizować konkretne cele. To sprawi, że komunikacja dotycząca ESG nie będzie jedynie opowieścią, a będzie mieć realny wpływ – komentuje Monika Borycka, badaczka trendów z think tanku Żywność dla Przyszłości. 

W debatach z cyklu Żywność dla Przyszłości wzięli udział przedstawiciele ministerstw, uczelni, przedsiębiorstw oraz organizacji pozarządowych. Poszerzone wnioski z rozmów będą komunikowane przez think tank Żywność dla Przyszłości, którego inicjatorem jest grupa spółek DANONE, w nadchodzących miesiącach. 

Żywność dla Przyszłości to pionierska platforma badawczo-ekspercka, która łączy tematy zdrowia i odpowiedniego żywienia z troską o środowisko i bezpieczeństwo żywnościowe. Wśród założycieli think tanku, są: dr. hab. inż. Zbigniewa Karaczun, prof. dr hab. Ewelina Hallmann oraz Monika Borycka. Konsultantką merytoryczną jest dr Katarzyna Wolnicka. Eksperci prowadzą interdyscyplinarne badania w obszarze przyszłości żywienia i jego wpływu na zdrowie Polaków i środowisko naturalne.

Inicjatorem powołania think tanku jest grupa spółek DANONE, która dostarcza wiedzę w zakresie żywieniowych zachowań konsumenckich. Zaangażowanie w rozwój tej inicjatywy, to kolejny etap realizacji przez spółki DANONE podwójnego zobowiązania na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego, w tym pozytywnego wpływu na zdrowie ludzi i kondycję planety, a także strategii One Planet. One Health, w ramach której firma zachęca konsumentów do podejmowania właściwych wyborów żywieniowych – dobrych zarówno dla zdrowia, jak i środowiska.

Raport „Talerz Przyszłości” można pobrać tu: https://www.bit.ly/3MXe38S 

Autorzy raportu

Prof. Ewelina Hallmann jest profesorem nauk rolniczych w zakresie technologii żywności i żywienia, specjalizuje się w tematyce żywności ekologicznej. Jako pracownik Instytutu Nauk o Żywieniu Człowieka SGGW, Katedry Żywności Funkcjonalnej i Ekologicznej drobiazgowo bada różnice pomiędzy żywnością ekologiczną oraz tą pochodzącą z produkcji konwencjonalnej. Szczególną uwagę poświęca także wpływowi żywności ekologicznej na zdrowie ludzi i zwierząt, rozwojowi rolnictwa ekologicznego oraz promowaniu wiedzy na temat żywności ekologicznej. Pomysłodawczyni nowoczesnych metod analizy żywności. W pracy dydaktycznej stara się pokazywać studentom, że dobór odpowiednich narzędzi, technik i metod badawczych jest kluczowy dla otrzymania rzetelnych informacji o analizowanym surowcu czy produkcie. Profesor Ewelina Hallmann jest współrealizatorką krajowych i międzynarodowych projektów badawczych oraz autorką ponad 240 naukowych i popularnonaukowych publikacji.

Dr hab. inż. Zbigniew Karaczun jest profesorem w Katedrze Ochrony Środowiska i Dendrologii SGGW w Warszawie. Prowadzi badania w zakresie polityki klimatycznej i ekologicznej, integracji ich celów do polityki rolnej i strategii rozwoju gospodarczego, a także dotyczące procesu europeizacji polskiej polityki ochrony środowiska oraz zarządzania ochroną środowiska. Jest współzałożycielem Climate Action Network Central and Eastern Europe (CAN CEE) i Koalicji Klimatycznej. Był m.in. doradcą ds. integracji europejskiej w Ministerstwie Środowiska oraz kierownikiem merytorycznym w zespole przygotowującym Program Ochrony Środowiska dla m.st. Warszawy. Współpracuje m.in. z FAO, US AID, Bankiem Światowym i Komisją Europejską. Autor i współautor ponad 350 publikacji.

Dr Katarzyna Wolnicka jest specjalistką dietetyki, autorką krajowych zaleceń żywieniowych w postaci „Talerza zdrowego żywienia” i materiału „W 3 krokach do zdrowia”. Współtworzyła wiele publikacji i poradników dotyczących roli żywienia w profilaktyce i terapii chorób dietozależnych. Wieloletnia ekspertka Instytutu Żywności i Żywienia włączonego do Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – PIB oraz koordynatorka Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej. Aktualnie zajmuje się m.in. opracowywaniem i upowszechnianiem zaleceń żywieniowych, koordynacją projektów z zakresu edukacji żywieniowej, oceną stanu odżywienia i sposobu żywienia.

Monika Borycka jest badaczką trendów, analityczką innowacji, założycielką i CEO TrendRadar, pod szyldem którego przybliża wiedzę o przyszłości i trendwatchingu. Pomaga firmom i organizacjom zrozumieć przyszłość i przygotować się na nadchodzące zmiany. Wykładowczyni, opiekunka merytoryczna studiów Trendwatching & Future Studies na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Przez ponad 13 lat pracowała w zespołach digitalowych największych ogólnopolskich stacji telewizyjnych, gdzie zajmowała się m.in. trendwatchingiem, a także analizą i wdrażaniem innowacji.